Zorg

Zorgkliniek Emergis Kloetinge

Terug naar het overzicht

Zorgkliniek Emergis

Er wordt veel gesproken en geschreven over circulair bouwen. Iedereen beseft dat de huidige wijze van bouwen en produceren op de lange termijn niet houdbaar is. Ontwerpers en producenten zoeken naar nieuwe manieren om hun gebouwen en producten in de toekomst ook nog bruikbaar te houden als component of grondstof. Hiertoe wordt onder andere gekeken naar het demonteren van gebouwonderdelen en materialenpaspoorten. Echter, één belangrijk aspect blijft hierbij onderbelicht: de bestaande voorraad aan materialen in de huidige gebouwen.

In Nederland zijn er veel gebouwen die niet meer voldoen aan de huidige eisen. Een groot aantal van deze gebouwen zal binnenkort worden gesloopt. Ondanks de aandacht voor circulair bouwen, zullen de vrijkomende materialen uit deze gebouwen nauwelijks opnieuw worden toegepast in nieuwe gebouwen. Een gemiste kans volgens Adviesbureau Lüning. Het project Emergis Kloetinge laat zien dat er veel meer mogelijk is, ook nu al!

In 2000 realiseerde Rijkswaterstaat in Terneuzen het meest duurzame kantoor van Nederland. Omdat de grond waar het districtskantoor staat nodig was voor de uitbreiding van de zeesluis, moest het kantoor in 2015 alweer worden afgebroken.Tegelijkertijd wilde Emergis haar kinder- en jeugdkliniek in Kloetinge verbouwen. Op initiatief van de architect, Rothuizen uit Middelburg, heeft Emergis gekeken of het mogelijk was om voor de nieuwe kliniek zoveel mogelijk materiaal uit het gebouw van Rijkswaterstaat te gebruiken. Dit heeft ertoe geleid dat een groot deel van de materialen in de zorgkliniek aan een tweede of zelfs derde leven zijn begonnen.

Houtconstructie
Voor de hoofddraagconstructie maakte ABT samen met Adviesbureau Lüning gebruik van het hout uit het kantoor van RWS. Het houten skelet is zorgvuldig door New Horizon geoogst. Alle bruikbare houten balken en kolommen zijn geïnventariseerd en vastgelegd in lijsten. Met behulp van deze voorraadlijsten zijn de ingenieurs van ABT en Adviesbureau Lüning aan het ontwerpen gegaan. Net als bij het ontwerpen van nieuwbouw met nieuwe materialen zijn de gebruikelijke sommen naar sterkte, stijfheid en stabiliteit uitgevoerd. In het geval van Emergis werden de uitkomsten van deze ontwerpberekeningen gecombineerd met de beschikbare afmetingen én hoeveelheden. Wanneer de benodigde sterkte onvoldoende aanwezig was bij de beschikbare materialen, zijn meerdere balken gecombineerd tot een doorsnede met meer capaciteit. Wanneer de benodigde lengte onvoldoende was werden meerdere korte liggers samengesteld tot liggers met een grotere overspanning.

Voor de grootste overspanning in de sportzaal is gebruik gemaakt van extra trekstangen. Met behulp van deze toevoeging zijn onderspannen liggers gemaakt die de overspanning van 16m in één keer kunnen halen. Ondanks dat de onderdelen waaruit ze zijn samengesteld zelf maximaal 5m lang zijn.Oorspronkelijk was het idee om de koppen van de kolommen en liggers van het hout te verwijderen, dit in verband met de aanwezige gaten van de verbindingsmiddelen uit het kantoor van Rijkswaterstaat. Tijdens het detailleren is er voor gekozen om deze ‘littekens uit het vorige leven’ juist in het zicht te laten. Zo is ook visueel duidelijk dat het hout voor een tweede keer gebruikt wordt.

Gevels
Voor de gevels is de architect uitgegaan van dezelfde gevels als in het donorgebouw van Rijkswaterstaat. Hierdoor was het mogelijk om de HSB-binnenbladen, de kozijnen en de luifels te hergebruiken. Deze materialen gaan dus op voor een tweede termijn in Emergis. De shingles (de houten plankjes die zijn gebruikt als gevelbekleding) beginnen inmiddels zelfs aan hun derde termijn. Deze gevelbekleding van de houtsoort Azobé begon als meerpaal. Voor het kantoor van Rijkswaterstaat werden de meerpalen verzaagd tot shingles. Nu zijn de shingles van Terneuzen naar Kloetinge verhuisd van het districtskantoor naar de zorgkliniek: …en dat is drie!

Innovatief
Het op deze wijze hergebruiken van een draagconstructie in een nieuw gebouw is op deze schaal nog niet eerder vertoond in Nederland. Circulair bouwen gaat niet alleen over het kunnen hergebruiken van materialen in de toekomst, maar vooral ook over het benutten van de huidige materiaalvoorraad. Deze materiaalvoorraad wordt tot nu toe nauwelijks benut. Omdat al decennialang materialen relatief goedkoop zijn ten opzichte van arbeid, zijn we verleerd hoe we met bestaande materialen moeten omgaan. We zijn getraind en opgeleid om het bestaande weg te gooien en met nieuw materiaal aan de slag te gaan. Dat nu omdraaien vraagt om creativiteit en innovatie, mede omdat de markt hierop nog niet is ingericht. Het project Emergis laat zien wat de potentie hiervan is en is een aanmoediging voor iedereen om dit vaker te doen!

Technologisch geavanceerd
De oplossing van hergebruik van materialen kenmerkt zich met name door haar low-tech karakter en vakmanschap. Juist niet op zoek naar nieuwe technologie, maar terug naar de oorsprong van de ingenieurskunst: gebruik wat je hebt zo slim en effectief mogelijk. Dit neemt niet weg dat in de toekomst technologie kan bijdragen aan het vergroten van de toepasbaarheid van dergelijk materiaalhergebruik. Met name de logistieke puzzel van vraag en aanbod, (wanneer komt het juiste materiaal, op de juiste tijd, in de juiste hoeveelheid, op de juiste plek beschikbaar?), zal baat hebben bij toepassing van technologische hulpmiddelen. Hierin kan het digitale materialenpaspoort een grote rol gaan spelen.

Maatschappelijke waarde
In een tijd waarin we op zoek zijn naar manieren om invulling te geven aan de klimaatdoelstellingen van Parijs en tegelijkertijd behoefte hebben aan een enorme hoeveelheid extra woningen, zijn initiatieven met duurzaam materiaal meer dan welkom. Zeker als die initiatieven nu meteen al effectief zijn en niet pas over tientallen jaren. Vaak zijn bijzondere projecten nodig om als voorbeeld te dienen en om te laten zien dat het ook anders kan. Dat het anders moet is inmiddels duidelijk in een tijd van stikstofcrisis en klimaatakkoorden. Emergis laat zien dat het ook nu al anders kan. Daarmee kan het de inspiratie zijn voor de jeugd, het aanstormend talent van de toekomst.

Zorgkliniek Emergis

Projectgegevens

Opdrachtgever

Emergis

Architect

Rothuizen / Bouwmeester Pro

Hoofdconstructeur

ABT

Houtconstructeur

Adviesbureau Lüning

Status

Gerealiseerd in 2015

Publicaties over dit project

Emergis – Kloetinge Leerbundel deel 1
Emergis – Kloetinge Leerbundel deel 2